T24 Dış Haberler
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2022 yılından bu yana ikinci kez maymun çiçeği olarak da bilinen mpox virüsü nedeniyle küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. Virüs, Afrika kıtasında hızla yayılırken diğer kıtalarda da sıçrama tehdidi oluşturuyor.
DSÖ, bu sene şimdiden 14 bin vaka görüldüğüne ve 524 ölüm yaşandığına dikkati çekerek, bir viral hastalık için verebildiği en yüksek seviyede uyarıyı verdi. Bu sene görülen vaka sayısı, 2023 yılı boyunca görülen vakaların sayısını aştı.
DSÖ’den bir gün öne de Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri(CDC), mpox’u bir kamu sağlığı acil durumu ilan etmişti.
Peki mpox nedir, nasıl bulaşır, tedavisi nedir? İşte DSÖ’yü alarma geçiren acil durumla ilgili bilinmesi gerekenler…
Nedir bu mpox?
Mpox, hem insanları hem de hayvanları etkileyen bir viral enfeksiyon.
Mpox, “Orthopoxvirus genus” olarak sınıflandırılan virüslerin arasında yer alıyor. Dolayısıyla maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığı ile aynı grupta bulunuyor ama onun kadar tehlikeli değil.
Virüs, içi iltihap dolu, sivilce veya kabarcık gibi de görünebilen döküntülere sebep oluyor. Bu döküntüler zamanlar kabuk bağlayıp iyileşebiliyor.
Adı nereden geliyor?
Virüse maymun çiçeği adının verilmesinin nedeni hastalığın ilk olarak 1958 yılında maymunlarda görülmüş olması. Bu maymunlar, Danimarka’da araştırmalar için kullanılan maymunlardı. Hastalık ilk kez 1970 yılında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki 9 aylık bir çocukta görüldü.
2022 yılında DSÖ, hastalıkla bağdaşlaştırılan tartışmaları azaltmak ve bulaşın maymunlarla sınırılı olmadığını göstermek için virüsün isminin ‘mpox’ olarak değiştirilmesini önerdi.
mpox virüsü nasıl bulaşıyor?
mpox virüsü insanlara enfekte olmuş hayvan veya insanlarla yakın temastan bulaşabiliyor.
Hayvandan insana bulaş genel olarak ısırık, tırmalama veya enfekte hayvanın kanı, vücut sıvıları veya yarasına temasla bulaşıyor.
İnsandan insana bulaş ise şu yollarla olabiliyor:
-Enfekte insanın derisindeki lezyonlarla, vücut sıvılarıyla veya solunum damlacıklarıyla direkt temas.
– Uzun süreli yüz yüze temas.
– Enfekte materyallerle temas etmiş, virüsün bulaştığı nevresim takımı veya kıyafet gibi eşyalarla temas. Ancak bunun çok nadir görülen bir bulaş şekli olduğu biliniyor.
mpox semptomları nelerdir?
Semptomların arasında yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve suratta, ellerde, ayaklarda ve diğer vücut bölgelerinde görülebilen döküntüler bulunuyor.
Bu döküntüler zamanla püstüle dönüşüyor ve iyileşmeden önce kabuk bağlıyor.
Büyük sarı veya beyaz bir sivilceye benzeyen püstüller, içi irinle dolu kabarcıklara deniyor.
Vücut virüsle mücadele ederken lenf bezleri de şişebiliyor.
Nadir vakalarda enfeksiyon ölümcül olabiliyor.
Ne kadar sürüyor?
Enfeksiyon genel olarak 2 ila 4 hasta arası devam ediyor. Hastanın virüse maruz kaldıktan sonra semptom göstermeye başlaması 21 günü bulabiliyor. Ancak enfekte kişi, hastalığı semptom göstermeden 1 ila 4 gün önceden bulaştırmaya başlayabiliyor.
mpox tanısı, döküntülerden alınan örnekler üzerinde yapılan testlerle konuluyor.
mpox neden halk sağlığı acil durumu olarak ilan edildi?
DSÖ, mpox’u en yüksek seviyede bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan etti. Bunun sebebi, Kenya ve Ruanda’nın da dahil olduğu birçok ülkede yeni bir varyantın görülmesi.
DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus Birleşmiş Milletler acil durum komitesiyle yaptığı toplantı sonrasında, virüsün Afrika ve diğer kıtalarda yayılması konusunda endişeli olduğunu belirtti.
Al Jazeera’ya konuşan Johns Hopkins Tıp Fakültesi Bulaşıcı Hastalıklar Bölümü’nden Amita Gupta “Kaynakları devreye sokma konusunda ciddi bir çalışma var ve DSÖ’nün acil durum ilanı kısmen buna dayanıyor” diye konuştu.
DSÖ, mpox’u geçmişte Haziran 2022’de de küresel sağlık acil durumu olarak ilan etmişti. Bu dönemde, virüsün cinsel yolla bulaştığı ortaya çıkmış ve 70’ten fazla ülkede gözlemlenmişti. Vakalardaki düşüşle birlikte DSÖ, aciliyet durumunu Mayıs 2023’te kaldırdı.
mpox nerelere yayıldı?
Geçtiğimiz hafta CDC’nin yaptığı açıklamaya göre, virüs Afrika’da en az 13 ülkede tespit edildi. Geçtiğimiz seneyle kıyaslandığında vakalarda yüzde 160, ölümlerde de yüzde 19 artış olduğu bildirildi.
Şimdiye dek görülen vakaların yüzde 96’dan fazlası Kongo’da tespit edildi. Bunun sebebi olarak, ülkede virüsün daha hafif belirtiler gösteren bir çeşidinin görülmüş olması. Belirtilerin hafiflemesi, insanların enfekte olduklarının bilincinde olmayıp bulaşı hızlandırmaları ile sonuçlanıyor.
Gupta’ya göre “Demokratik Kongo Cumhuriyet’ine giriş ve çıkışlar yoğun olmadığı için virüsün yayılma hızı şimdilik düşük. Ancak Afrika’nın geneline yayılırsa küresel bir salgın riski doğar.”
DSÖ Acil Sağlık Ofisi Afrika bölgesel temciliğince yapılan açıklamaya göre, 2022’deki salgın birinci grup mpox virüsü kaynaklıydı. Bugün ise daha ölümcül olabilen birinci grup kaynaklı. Öte yandan, Afrika dışında birinci grup vakalara henüz rastlanmış değil.
mpox’un aşısı var mı?
Hafif vakalar zaman içinde kendiliğinden iyileşebilse de mpox’un onaylanmış bir tedavisi veya aşısı bulunmuyor.
Çiçek hastalığının tedavisinde kullanılan antiviral ilaç tecovirimat, mpox tedavisi için test ediliyor. ABD Gıda ve İlaç İdaresi, çiçek aşısı JYNNEOS’un da 18 yaşından büyük ağır mpox hastaları için kullanılmasını onayladı.
CDC, mpox hastası bir kişiye maruz kalanların aşı olup kendilerini izole etmelerini öneriyor.